اختلال ADHD + ویژگی افراد بزرگسال پیش فعال-کم توجه
فهرست مطالب
ADHDدر بزرگسالان
این اختلال دلالت بر بیش فعالی و کم توجهی دارد.
مایکل فیلپس، رکورد دار ادوار مختلف المپیک را شاید بشناسید. او بیش از 22 مدال المپیک دارد که در تاریخ بی سابقه است. در المپیک پکن 8 مدال طلا بدست آورد و رکورد قهرمانان پیش از خود را شکست.
هدف از بیان این بیوگرافی کوتاه از مایکل فلپس اسطوره رشته شنا آمریکا و جهان این بود که شاید برای شما جالب باشد بدانید که او مبتلا به اختلال بیش فعالی یا ADHD می باشد.
جاستین تیمبرلیک خواننده و بازیگر مشهور، بتهوون، گراهام بل، ناپلئون بناپارت و ادیسون نیز مبتلا به اختلال ADHD بوده اند یا حداقل نشانه های فعال این اختلال را همواره همراه خود داشته اند.
Attention-Deficit Hyperactivity Disorder یا به اختصار ADHD در واقع یک نوع اختلال عصبی _رشدی می باشد. شاید این اصطلاح به گوش شما آشنا نباشد اما قطعا به ترکیب بیش فعالی یا به اصطلاح آمیانه تر پیش فعالی و کم توجهی آگاه هستید.
اختلال بیش فعالی/کم توجهی همانطور که گفته شد یک اختلال عصبی رشدی است که شاخصه اصلی آن نقص در تمرکز و توجه و رفتار تکانشی و فاقد کنترل می باشد.
به بیان دیگر افراد مبتلا به ADHD در تنظیم هیجانی خود مشکل دارند و به همین علت دارای عملکر ضعیف در مدرسه، محیط کار و … هستند.
این اختلال پیش از 7 سالگی تشخیص داده می شود و عموما تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند.
شواهد دلالت بر این مطلب دارد که بیش از 60 درصد از کودکان مبتلایان به ADHD تا بزرگسالی درگیر آن هستند اما در بسیاری از مواردی با افزایش سن، با کاهش شدت و تعداد نشانه ها و علائم رو به رو هستیم.
از آنجایی که جامعه از لحاظ فکری پذیرای مبتلایان ADHD بزرگسال نیست در ادامه به این مسئله می پردازیم.
اهمیت این موضوع زمانی مشخص می شود که افراد بزرگسال بنا بر اقتضاء شرایط، بیشتر با برنامه ریزی و تمرکز سر و کار دارند.
جامعه بدلیل فقدان آگاهی به هر حال این افراد را طرد می کند و از آنها با عنوان کارمندان بد، دانشجویان بی برنامه و دانش آموزان بی انظباط یاد می کنند.
به بیان بهتر بزرگسالان مبتلا به اختلال ADHD در برنامه ریزی و مدریت زمان مشکل دارند، همچنین فراموشکارند، گاها بی حوصله هستند و توانایی تقسیم انرژی ندارند به همین سبب در خانه، محل کار، محل تحصیل و روابط بین فردی تعارضاتی دارند.
علت شناسی اختلال ADHD
اگر چه که ما در علت شناسی اختلالات و آسیب های روانی هیچگاه نمی توانیم به صورت قطعی صحبت کنیم اما می توان به تاثیر امر ژنتیک اشاره کرد.
کسانی که در اقوام درجه یک خود شاهد مبتلایان اختلال کم توجهی/بیش فعالی هستند 2 الی 3 برابر بیشتر از دیگران مستعد می باشند.
بررسی اسکن و عکس های مغزی افراد دارای اختلال ADHD نشان می دهد که این افراد در برخی از بخش های مغز تفاوت هایی با دیگران دارند.
به عقیده صاحب نظران همین تفاوت های ساختاری،که بیشتر در بخش انتقال و دریافت پیام هستند باعث می شود که درک پیام به مراتب دشوار تر از دیگر افراد صورت بگیرد.
دوپامین یک هورمون انتقال دهنده عصبی است. این هورمون در انتقال پیام در کل بدن نقش کلیدی و اساسی ایفا می کند.
تقویت حافظه، انگیزه، تنظیم هیجانی، حرکت، یادگیری و … از حوزه های عملکرد دوپامین در بدن می باشد. در صورتی که با کمبود این هورمون در بدن مواجه باشیم خطراتی ما را تهدید می کند. از جمله:
فقدان انگیزه و تمرکز
علائم مربوط به بیش فعالی
تعارض در هماهنگی بدن
بی قراری و لرزش در اندام ها
ظهور علائم افسردگی و اسکیزوفرنی
ماده خاکستری مغز توانایی هایی چون خود کنترلی، تصمیم گیری، صحبت کردن و کنترل عضلات را دارد. براساس یافته پژوهشگران حجم این ماده در افراد مبتلا به ADHD نسبت به دیگران کمتر است.
جالب است بدانید برخی از پژوهشگران این اختلال را وابسته به فرهنگ می دانند.
اختلالات وابسته به فرهنگی به این شکل هستند که ممکن است ویژگی های یک اختلال در فرهنگی مشکل آفرین باشد و تعارضاتی را برای فرد و ارتباطات وی ایجاد کند، در فرهنگی خنثی باشند و در فرهنگی دیگر یک ارزش به شمار رود.
اختلال ADHD در جامعه مدرن و امروزی یک نقص خوانده می شود در حالی که در جوامع تکامل نیافته و ابتدایی تر چون قبایل بیابان گرد و شکارچی یک عملکرد خنثی و گاها مثبت می باشد. در واقع در جوامع ابتدایی فراگیری بالاتری دارد پس عامل جداکننده فرد از جامعه به شمار نمی رود.
همچنین موارد دیگری نیز وجود دارد که پژوهشگران آنها را موثر می دانند. مواردی چون:
قرارگیری در محیط های آلوده هم برای مادران باردار و هم کودکان
زایمان زودرس
اتفاقات غیر مترقبه هنگام زایمان
وزن کم نوزاد هنگام تولد
مصرف مواد الکلی توسط مادر در دوران بارداری خصوصا در ماه های اولیه
تاثیر عواملی چون واکسن، قند، فقر، فرزند پروری نامناسب، عوامل اجتماعی و حتی عوامل محیطی بر روی بروز اختلال کم توجهی/بیش فعالی تایید نشده است اما همگان یقین دارند این موارد باعث افزایش تعداد و شدت نشانه های این اختلال در مبتلایان می شود.
دسته بندی اختلال ADHD
برای تشخیص بهتر و درمان، گاها اختلال ADHD را تقسیم بندی می کنند و در 3گروه قرار می دهند:
کم توجهی یا فقدان تمرکز
مشکل جدی فرد در تمرکز می باشد. علائم افراد مبتلا به کم توجهی به شرح زیر است:
حواسپرتی
عدم تمرکز
بی حوصلگی و عدم انگیزه در اتمام کار
ضعف در دنبال کردن دستورالعمل ها
ضعف در نظم
گم کردن اشیا
بیش فعالی
ویژگی اصلی این افراد رفتار تکانشی و بدون کنترل است. از دیگر علائم آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بی قراری
نداشتن صبر و حوصله
صحبت کردن بی وقفه
بروز هیجانی بالا
ناتوانی در نشستن و ساکن بودن
این نوع از اختلال در میان مردان فراگیر تر است.
ترکیب دو نوع بالا
به علت بی توجهی یا بیش فعالی، افراد مبتلا به ADHD دست به انجام اعمالی می زنند که از قبل روی آنها فکر نکردند و به عبارت بهتر نسنجیده عمل می کنند.
از آنجایی که ترکیب دو نوع قبل می باشد، ممکن است هر کدام از ویژگی آنها را داشته باشد اما با شدت و مدت بروز متفاوت تر.
علائم اختلال ADHD در بزرگسالان
این اختلال نشانه های متعددی دارد.
این ویژگی از آن دسته ویژگی های مشخص و عمومی افرادی است که مبتلا به اختلال کم توجهی/بیش فعالی هستند:
تمرکز و توجه غیرمتعارف
از واژه غیرمتعارف استفاده کردیم زیرا افراد مبتلا به ADHD یا تمرکز و توجه بسیار ضعیفی دارند یا بیش از اندازه بر فعالیتی متمرکز می شوند.
برای آشنایی بیشتر با مثال پیش می رویم.
در نظر بگیرید فردی خواندن این مقاله را آغاز می کند، بیش از 20 دقیقه طول می کشد تا مقدمه را به پایان برساند زیرا با کوچک ترین تحریکی تمرکزش را از دست می دهد و توجهش را به محرک ها معطوف می کند. مثلا نوتیفیکیشن های موبایل، صدای خنده، صدای تلویزیون و … حواس او را پرت می کند که این ویژگی ها بر توجه و تمرکز ضعیف او دلالت دارد.
از طرف دیگر فردی را تصور کنید که در پذیرایی خانه نشسته و مشغول تماشای یک سریال است. هرچقدر او را صدا می زنید و به دنبال جلب توجه او هستید شکست می خورید چرا که او تمام توجه و تمرکز خود را بر فیلم معطوف کرده است و حتی صدای شما را نمی شنود. چنین فردی دارای تمرکز و توجه بیش از اندازه است.
بی قراری و عدم توانایی کنترل
بزرگسالان مبتلا به این اختلال دارای رفتار هایی هستند که از آنها به عنوان بی قراری یاد می شود. در واقع رفتار آنها از بیش فعالی کودکان مبتلا به ADHD متفاوت است.
این افراد مدام در حال تقلا هستند، بی تابی می کنند و توان یافتن آرامش را ندارند تا جایی که این ویژگی در آنها از طرف دیگران عصبانیت تفسیر می شود.
این بی تابی، در رفتار آنها نمود پیدا می کند.
برای مثال آنها در عمل خود بدون برنامه پیش می روند، تدبیر برای انجام امور ندارند، بروز هیجانی بسیار بالایی دارند (مثلا در عصبانیت شعله ور می شوند و در عشق و عاشقی احساساتشان فوران می کند).
علاوه بر موارد فوق می توان به نشانه های زیر نیز اشاره کرد:
در روابط میان فردی دارای مشکل هستند چه در محیط کار و تحصیل و چه در خانه.
از عوامل مهمی که باعث بروز مشکل میان افراد مبتلا به اختلال ADHD و پارتنرشان در روابط عاطفی می شود این است که آنها نمی توانند طرف مقابل خود را درک کنند زیرا توانایی گوش کردن فعال، انجام تعهدات رابطه و ارائه واکنش متناسب با زمان را ندارند.
همیشه جزئیات را به فراموشی می سپارند.
در برنامه ریزی به مشکل می خورند.
رفتار نامتناسب با محیط دارند. در واقع عکس العمل های نابجا و ناصحیح از خود بروز می دهند.
در هنگام صحبت کردن زیاده روی می کنند و در گفت و گو ها صحبت دیگران را قطع می کنند.
همانطور که پیش تر بیان شد ما به صورت متمرکز درباره اختلال ADHD در بزرگسالان صحبت می کنیم پس به ویژگی افراد مبتلا بزرگسال در ادامه می پردازیم.
این افراد نوسانات خلقی بسیار زیادی دارند. به اصطلاح صفر تا صدشات خیلی کوتاه است، یعنی همانطور که زود عصبانی می شوند و از کوره در می روند سریع به حالت قبل باز می گردند.
دارای روابط از هم گسیخته و متشنج هستند. مبتلایان ADHD روابط پایدار را عموما تجربه نمی کنند.
مبتلایان ADHD گرایش بیش از اندازه به رفتار های پرخطر دارند تا میل به هیجان طلبی شان را ارضا کند.
برای مثال از سرگرمی های پرخطر که گاها مرگ آفرین هستند استقبال می کنند. با سرعت بالا رانندگی می کنند و استفاده از وسایل ایمنی مثل کمربند ایمنی و کلاه کاسکت برایشان خنده دار است.
گرایش به مواد مخدر و الکل دارند که باز هم برآمده از روحیه خطر طلب آنها است.
افراد بزرگسال مبتلا به اختلال ADHD به شدت تنوع طلب هستند و با خو گرفتن و عادت کردن غریب هستند.
این صفت علاوه بر اینکه باعث بر هم خوردن روابط عاطفی و اجتماعی افراد می شود، دلیلی بر این است که نتوانند در شغل خود باقی بمانند و به اصطلاح همواره از شاخه ای به شاخه دیگری می پرند.
بزرگسالانی که مبتلا به این اختلال هستند درکودکی دارای نشانه های ADHD بوده اند.
اگر از والدین و اطرافیان آنها پرسیده شود قطعا شواهدی می‌آورند که نشان از بی توجهی، ناتوانایی در تمرکز و بیش فعالی آنها در کودکی می باشد.
تشخیص اختلال ADHD
این اختلال ناشی از ویژگی ها و نشانه های تشخیصی زیادی است.
درباره تشخیص اختلال ADHD نیز باید حواسمان باشد که بروز نشانه های آن از جمله بیش فعالی یا فقدان تمرکز ناشی از اختلالات دیگر نباشد.
همچنین این فعل و انفعالات تحت تاثیر مصرف مواد مخدر و روانگردان و دارو نباشد.
افسردگی و دو قطبی از جمله اختلالات خلقی هستند که با نشانه های اختلال کم توجهی/بیش فعالی همپوشانی بالایی دارند.
علاوه بر اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و اختلالات یادگیری نیز می توانند بخش های اشترکی با اختلال ADHD داشته باشند که هم راه تشخیص و هم روند درمان را بسیار دشوار می کنند.
پس برای تشخیص حتما به یک متخصص مراجعه کنید چرا که تشخیص، در انتخاب درمان بسیار موثر می باشد.
تشخیص اختلال باید با دقت انجام شود. دلیل اهمیت این موضوع از آنجایی آشکار می شود که چناچه فردی به عنوان شخص دارای اختلال معرفی شود خیلی از امتیازات و روابط اجتماعی خود را از دست می دهد.
حال که درباره اهمیت تشخیص در روند درمان صحبت کردیم به اختصار به تشریح این مبحث می پردازیم:
برای این اختلال آزمایش و تست خاصی تعریف نشده است. بهترین راه تشخیصی از طریق مصاحبه بالینی می باشد.
البته در ابتدا متخصص از شما می خواهد با مراجعه به پزشک آزمایشات لازم را انجام بدهید تا چناچه این اختلال ناشی از بیماری ها و نارحتی های جسمی می باشد درمان خود را پیش پزشک آغاز کنید.
در مصاحبه بالینی از خود فرد، معلم، والدین و دوستان وی درباره رفتار و کنش های فرد پرس و جو می کنیم.
همچنین سوابق خانوادگی فرد را مورد بررسی قرار می دهیم، زیرا در خانواده هایی که سابقه ابتلا به ADHD وجود دارد احتمال ابتلا افراد بسیار بالاتر از دیگران است.
براساس معیار های گزارش شده در DSM نشانه های اصلی اختلال (بیش فعالی و کم توجهی ) حداقل حدود 6ماه در فرد وجود داشته باشد.
درمان ADHD
راه های درمانی گوناگونی وجود دارد.
درمان های گوناگونی برای افراد مبتلال به اختلال ADHD در بزرگسالی وجود دارد که از آنها نام می بریم و به اختصار هر کدام را توضیح می دهیم.
نکته قابل تامل این است که روش درمان توسط متخصص با توجه به شدت نشانه ها و شرایط فردمبتلا (از جمله ویژگی های شخصیتی) انتخاب و اجرا می شود.
پس ممکن است همانطور که یکی از این شیوه ها برای کسی بسیار موثر است برای دیگری نتیجه عکس داشته باشد.
دارو
دارو درمانی، یکی از شیوه های درمانی است که برای مبتلایان ADHD می تواند مثمر ثمر واقع گردد.
برای مثال دارو های محرک انتخاب خوبی برای بزرگسالانی است که مبتلا به بیش فعالی هستند.
از جمله دارو های محرک مورد استفاده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آمفتامین
دگزامفتامین
متیل فنیدات
دکس متیل فنیدات
دکسترو آمفتامین
البته استفاده از دارو ها با اینکه می تواند بسیار اثر گذار باشد اما به دلیل عوارض ناشی زیاد توصیه نمی شود.
عوارضی چون:
اعتیاد
عوارض ناشی از قطع دارو
احتمال حساسیت دارویی
تغیر در شخصیت و اختلالات روانی
آسیب های جسمانی چون فشار خون، تپش قلب و …
علاوه بر دارو های محرک می توان از دارو های غیر محرک مانند اتوموکستین نیز بهره برد.
این دارو ها اعتیاد و بی خوابی ایجاد نمی کنند اما ممکن است موجب سرگیجه، حالت تهوع و مشکلات گوارشی شوند.
توجه:دارو ها به هیچ عنوان بدون تجویز روانپزشک نباید مصرف شوند.
روان درمانی
روان درمانی، گفت و گو درمانی یا مشاوره، روشی است که در آن فرد با شرکت در جلسات درمانی مشکلات در رفتار، افکار و روابط بین فردی خود را برای متخصص آشکار می سازد و با کمک او در مسیر بهبود حرکت می کند.
در این جلسات، مشاور در مورد موضاعات گوناگون با شما صحبت می کند و تلاش می کند راهکار های متعددی در زمینه های مختلفی از جمله افزایش تمرکز، کنترل خشم و … به شما بیاموزد.
یکی از روش های درمانی ADHD، درمان روانشناختی است.
در این روش روانشناس به فرد مبتلا کمک می کند تا تجارب و الگو های منفی ذهن خود را تغییر دهد و به سمت تفکرات مثبت حرکت کند.
هدف درمان روانشناختی این است که فرد را قادر سازد بر چالش های خود در محل کار، تحصیل، خانه و… غلبه کند و بتواند روابط منسجم تری با محیط داشته باشد.
روش های درمانی دیگری نیز وجود دارد. یوگا، مدیتیشن، هیپنوتیزم درمانی و ماساژ از جمله آنها هستند.
هرچند این موارد از لحاظ علمی پشتوانه محکمی ندارند اما در فرایند درمان موثر هستند.
زندگی روزانه خود را یک روش درمانی بدانید!
اگر افراد ADHD برنامه ریزی روزانه خود را به گونه ای مفیدی سر و سامان بدهند و از عناصرگوناگونی در برنامه خود بهره ببرند، لحظه به لحظه زندگی آنها همچون یک برنامه درمانی تجلی پیدا می کند و شاید احتیاجی به مداخله روانشناس و متخصص پیدا نکنند.
استفاده از هر کدام از موارد زیر در برنامه روزانه بی شک تاثیرات مثبت در بر خواهد داشت:
برنامه ریزی
همه کار های روزانه خود را از شب قبل برنامه ریزی کنید.
بهتر است آنها را در دفتری ثبت کنید تا همواره همراهتان باشد و به آن مراجعه کنید تا بر اساس نظم از پیش تعیین شده حرکت کنید.
در کنار برنامه ریزی بهتر است عوامل حواس پرتی را به حداقل برسانید.
برای مثال هنگام درس خواندن، تلوزیون را خاموش کنید یا صدای آن را کم کنید.
خواب
افراد مبتلا به اختلال ADHD مشکلات زیادی در ارتباط با خواب دارند.
آنها در فرایند به خواب رفتن و در خواب ماندن مشکلاتی دارند که همین موارد باعث می شود همیشه خسته باشند، پس علائم آنها با شدت بیشتری بروز می کند.
برنامه ریزی برای خواب منظم، استفاده از آرامبخش های طبیعی چون دم نوش ها قبل خواب، دوش گرفتن و … می تواند در بخواب رفتن و داشتن خواب آرام برای این افراد مناسب باشد.
ورزش
ورزش کردن یکی دیگر از روش هایی است که باعث بهبود عملکرد افراد مبتلا به اختلال ADHD می شود.
همچنین از معدود روش هایی است که هم چاره کار کمبود توجه و تمرکز است و هم راه درمان بیش فعالی!
با ورزش کردن انرژی اضافی بدن مصرف می شود پس در نتیجه انباشت انرژی وجود ندارد که باعث بروز رفتار های پرخطر شود.
از طرف دیگر فعالیت روزانه باعث افزایش حجم دوپامین و سرتونین می شود که همین امر سبب ایجاد تمرکز حواس بیشتر در فرد می شود.
برای ورزش کردن حتما نمی خواهد دنبال ورزش های تخصصی یا پر هزینه باشید، روزی 30 دقیقه پیاده روی بسیار موثر است.
تغذیه
این افراد اگر از برنامه غذایی مناسبی پیروی کنند ما با کاهش شدت نشانه ها مواجه هستیم.
مواد غذایی که دارای امگا3 هستند همچون ماهی و تخم مرغ می تواند باعث افزایش تمرکز می شود.
کربوهیدرات و پروتئین از آنجایی که باعث افزایش هشیاری می شوند بهتر است در برنامه غذایی افراد مبتلا به ADHD گنجانده شود.
با افزایش هوشیاری، به طبع توانایی خود کنترلی بالاتر می رود.
بهتر است استفاده از کافئین و مواد قندی را به حداقل برسانند. این مواد غذایی تنظیم انرژی و بروز آن را دچار مسئله می کنند و در نهایت باعث بر هم خوردن تعادل می شوند.
نکته:
افراد بزرگسال از آنجایی که با حجم وسیع تری از دغدغه ها وگرفتاری های روزانه مواجه هستند پس ممکن است هر کدام از این نشانه ها را برآمده از مشغله زیاد یا خستگی بدانند.
شاید به همین دلیل است که بر اساس آمار اکثر آنها از ابتلا خود به اختلال کم توجهی/بیش فعالی اطلاع ندارند.
مبتلایان ADHD در فعالیت های روزانه مشکلات زیادی دارند.
افراد دارای اختلال ADHD در چه مشاغلی موفق عمل می کنند؟
بر اساس ویژگی ها و علائمی که این افراد از خود نشان می دهند می توان گفت آنها از نظر استعداد چندگانه گاردنر در بخش جنبشی (فیزیکی یا جسمانی) نمرات بالایی دریافت می کنند.
بر اساس نظریه رغبت های هالند این افراد دارای شخصیت تهوری قوی هستند.
براساس این دستاورد ها همچنین یافته های دکتر راسل از متخصصان به نام این رشته، این افراد در مشاغلی چون مربیگری ورزشی، بازیگری و کار های نمایشی، بازاریابی و تبلیغات و … موفق عمل خواهند کرد.
علاوه بر اینکه افراد دارای اختلال ADHD در شغل های متناسب با ویژگی های شخصیتشان موفق هستند، اپلیکیشن هایی برای آنها طراحی شده است که در زمینه برنامه ریزی به این افراد کمک می کند و موجب می شود که میزان کارآمدی آنها افزایش یابد.
چند توصیه در مورد مبتلایان ADHD
اگر در خانواده با افراد دارای اختلال ADHD مواجه هستید یا به عنوان معلم شاگردی با این اختلال و نشانه ها دارید یا در محیط کار با چنین افرادی همکاری می کنید باید از چند نکته آگاهی داشته باشید:
در توضیح مطالب به آنها حوصله به خرج دهید و انتظار نداشته باشید همانند افراد عادی با یکبار توضیح متوجه کلیات مطلب شوند.
به دنبال بهبود عملکرد آنها باشید و از هر فرصتی استفاده کنید.
بر روی داشته ها و توانایی هایشان تاکید کنید و در کنار آن به دنبال رفع مشکلات آنها باشید.
در نهایت در نظر داشته باشید اختلال ADHD را اگر از کودکی تا بزرگسالی همراه شما بوده باشد، تا آخر عمر نیز با شما خواهد بود.
پس به جای انکار به دنبال درمان باشید. عدم درمان حتما مشکلات شما را پیچیده تر خواهد کرد.
ADHD
