تمرکز چیست؟ از حواس‌پرتی تا تمرکز

تمرکز چیست؟ از حواس‌پرتی تا تمرکز را باهم بررسی می‌کنیم.

زندگی در دوره زمانه امروزی مشکلات و چالش های خاص خود را به همراه دارد. هر روز و در هر دقیقه ما با سیلی از اطلاعات مختلف روبه رو میشویم که ذهم ما را به خود مشغول میکنند.

تصور کنید که در اتاق خود در حال مطالعه و تحقیق هستید. صدای تلوزیون، گوشی موبایل، تبلیغات گوگل و بسیاری موارد دیگر باعث حواسپرتی شما خواهند شد. در محیط کار، مدرسه و هر مکان دیگری نیز ممکن است که این حواس پرتی ها به وجود آیند.

اما چگونه باید با حواس پرتی مقابله کرد؟

چگونه میتوانیم بر روی مسائل و فعالیت خود تمرکز کنیم؟

در این مقاله باهم به بررسی کامل حواس پرتی و تمرکز می پردازیم با ما همراه باشید.

حواس پرتی چیست؟

حواس پرتی حالتی است که ذهن انسان نمی تواند بر روی موضوعی که میخواهد متمرکز شود و مداوم از یک موضوع به موضوع دیگر جهش دارد. به طور مثال ممکن است که برای شما پیش آمده باشد که بعد از چند دقیقه مطالعه متوجه شوید که چیزی از انچه خوانده اید را به یاد ندارید انگار که فقط چشم شما از روی کلمات عبور کرده است.

در واقع وظیفه ذهن انسان این است که به دور مداوم فعالیت کند و افکار را پردازش کند. حواس پرتی نتیجه ارضا نشدن نیاز مغز انسان به فکر کردن است. مثلا اگر گوش دادن به صحبت های رئیس شما برایتان جالب نباشد و نتواند ذهن شما را درگیر کند مغز شما برای جبران شروع به فکر کردن به مسائل دیگر می‌کند.

سه متمم اصلی حواس‌پرتی:

مقدار اطلاعات
سرعت بالای انتشار
سهولت دسترسی

هربرت ای.سایمون: داشتن گنجینه ای از اطلاعات به معنای کمبود چیز دیگر یعنی فقر توجه است.

نتایج حواس پرتی چیست؟

حواس پرتی باعث افزایش خطا میشود.
حواس پرتی باعث کاهش بازدهی میشود
حواس پرتی می تواند ضرر مالی و جانی به همراه داشته باشد
حواس پرتی می تواند مانع بروز استعداد ها و شکوفایی افراد شود

علل ایجاد حواس پرتی چیست؟

تمرکز چیست؟ — حواس پرتی چیست؟
حواس پرتی چگونه به وجود می‌آید

حواس پرتی می‌تواند از دورن ما به وجود بیاید و منشا ذهنی داشته باشد یا از بیرون ایجاد شود در واقع ذهن ما به صورت مداوم در حال کسب اطلاعات از اطراف است علاوه بر آن در درون خود نیز در حال فعالیت است که هر کدام از اینها می تواند باعث حواس پرتی شود در ادامه بعضی علل حواس پرتی بیان شده است.

حجم بالای اطلاعات دریافتی
عدم علاقه به فعالیت در حال انجام
عادت های اشتباه رفتاری
درگیری با کلیشه ها و معیار های غیر واقعی: مثلا من حتما باید آهنگ گوش بدم تا درس بخونم.
عدم آموزش تمرکز
فرار از مسئولیت به طور ناخودآگاه
مناسب نبودن محیط
عدم برنامه ریزی
نداشتن هدف برای انجام فعالیت

اهمیت تمرکز چیست؟

قبل از ارائه تعریف تمرکز لازم است که اهمیت تمرکز را با یکدیگر بررسی کنیم. به نظر شما تمرکز چه فوایدی را در زندگی شما به همراه دارد؟

در کتاب کار عمیق نوشته کارل نیوپورت به بررسی اهمیت کار عمیق پرداخته شده است در واقع کار عمیق همان کاری است که با تمرکز همراه باشد. طبق نظر کارل نیوپورت در جهان امروز و آینده نیرو های کاری که بتوانند بر روی کار خود تمرکز داشته باشند و عمیقا درگیر کار خود شوند بسیار کمیاب و با ارزش خواهند بود.

در واقع تمرکز حلقه لازم و ضروری زنجیره ای است که موفقیت و پیشرفت را به همراه دارد. ما برای اینکه بتوانیم در کار خود بهترین شویم لازم است که بتوانیم زمان مشخصی را بر روی کار خود متمرکز شویم و از همه عوامل حواس پرتی دوری کنیم.

در زمانی که افراد متمرکز در حال تلاش برای یادگیری و پیشرفت هستند دیگر افراد در حال چک کردن اینستاگرام و پروفایل دیگران هستند، همین مسئله باعث تفاوت بین این افراد می‌شود.

تمرکز چیست؟

حالا به بررسی چیستی تمرکز می پردازیم.

از نظر خیلی ها تمرکز به این معنا است که تمام فکر و حواس ما در تمام طول مدت انجام یک فعالیت بر روی آن متمرکز باشند و هیچ فکر دیگری به ذهن ما خطور نکند.

اما در واقع ای غیر ممکن است. ذهن انسان به طور مداوم حتی در زمان خواب در حال فعالیت است و هر زمانی ممکن است هر فکری به ذهن ما خطور کند.

در واقع تمرکز واقعی به این معنا است که واقعیت سیستم ذهنی خود را بپذیریم یعنی بپذیریم که حواس پرتی اجتناب ناپذیر است، در عین حال باید سعی کنیم این حواس پرتی به حداقل ممکن برسد و در صورت وقوع نیز بدانیم که چگونه باید با آن کنار بیایبم.

تمرکز حواس برای هر فرد موضوع شخصی و متفاوتی است هر فردی ممکن است بر روی بعضی مسائل و یا در بعضی زمان ها تمرکز بسیار خوبی داشته باشد و در بعضی مواقع حواس پرت باشد. حواس پرتی یک امر ذاتی یا جبرگرایانه نیست که غیر قابل تغییر باشد. حتی افراد مبتلا به ADHD نیز می توانند تا حدودی تمرکز خود را افزایش دهند و بتوانند عملکرد بهتری داشته باشند.

پس می توان گفت که تمرکز قابل یادگیری است در ادامه می آموزیم که چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم.

راهکار های افزایش تمرکز:

راهکار های عمومی:

تمرین فکر: تمرین فکر یکی از روش های افزایش تمرکز است در این تمرین شما باید به مدت یک ماه هر روز در زمانی خاص که خودتان انتخاب می کنید باید ده دقیقه به یک موضوع مشخص و مفید که به آن علاقه دارید فکر کنید. لازم است که حداقل برای هر موضوع یا تصویر بین 4 تا 5 شب وقت بگذارید.

ممکن است که در اوایل تمرین بسیار ذهن شما منحرف شود اما با گذر زمان شاهد پیشرفت خود خواهید بود. اگر تجسم کردن برای شما مشکل است می توانید اول به یک جسم بیرونی نگاه کنید و سعی کنید بر روی ان تمرکز کنید، مانند تمرکز بر روی یک گیاه یا درخت.

دوری از عوامل حواس پرتی: بهترین و اولین کار لازم این است که بتوانیم عوامل حواس پرتی را شناسایی کنیم و آنها را از خود دور کنیم. به طور مثال اگر قرار است یک ساعت مطالعه کنیم گوشی موبایل خود را وارد اتاق مطالعه نکنیم و یا کتاب های غیر مربوط را جلوی خود قرار ندهیم و میز مطالعه را شلوغ نکنیم.
هدف خود را مشخص کنیم: لازم است که هدف خود را از انجام یک فعالیت بدانیم. به طور مثال قبل از ورود به جلسه کاری از خود بپرسیم، که چرا باید در این جلسه شرکت کنم؟ هدف از این جلسه چیست؟ و چه اهمیتی برای من دارد؟ یا به عنوان یک کنکوری از خود بپرسیم که چرا دارم این درس ها را می خوانم؟ و قرار است به کجا برسم؟
افکار دست و پا گیر را حل کنیم: احتمالا تا کنون برای شما هم چیش آمده که قصد انجام یک کار کوچک مانند دادن یک پیامک را دارید اما مداوم آن را عقب انداخته اید و در تمام طول روز نیز فکر شما را درگیر خود کرده است. بهتر است چنین فعالیت های کوتاهی را در همان زمان انجام دهید که فکر شما را درگیر نکند.
از شبکه های اجتماعی دوری کنید: در زمان امروز شاید غیر ممکن به نظر بیاید که از شبک های اجتماعی استفاده نکنیم. اما باید پذیرفت که اطلاعاتی که از شبکه های اجتماعی دریافت می کنیم باعث میشود که ذهن ما تا مدتی درگیر باشد. به طور مثال ممکن است که با دیدن یک خبر ذهن شما تا مدتی قابل توجهی درگیر ان خبر شود این مسئله برای تلوزیون و اخبار نیز صادق است.

پس بهتر است تا حد ممکن از کسب اطلاعات زیاد و بی فایده دوری کنیم.

برنامه ریزی داشته باشید: برنامه ریزی به ما کمک می کند که بتوانیم به هر کاری در حدی بپردازیم که بتواند نیاز ذهن ما را برآورده کند. و از اتلاف وقت و انجام کار بیهوده اجتناب می کند.
کارها را برای خود جذاب کنید: گاهی اوقات انجام بعضی کار‌ها اجباری است و حتی اگر به آنها علاقه نداشته باشیم باز هم ناچار به انجام آنها هستیم در این مواقع بهترین کار این است که تا حد ممکن یک فعالیت را برای خود جذاب کنیم برای این کار می توانیم موارد زیر را انجام دهیم

کسب اطلاعات اولیه: به طور مثال شما به درس زبان علاقه ندارید اما اگر قبل از کلاس نگاهی به مباحث ان روز بیندازید و خود را برای آن آماده کنید خواهید دید که تا چه اندازه کلاس برای شما بهتر خواهد بود.
تغییر در محیط: ممکن است که شما به عنوان یک کارمند از کار و محیط کاری خود خسته شده باشید یکی از کار هایی که می توانید انجام دهید این است که محیط کاری خود را باب میل خودتان کنید. مثلا به میز خود گل اضافه کنید و یا دکوراسیون اتاق خود را تغییر دهید.
به ریشه ها باز گردید: گاهی ممکن است که به مرور زمان و به علت فرسودگی کاری دچار حواس پرتی شوید. برای مقابله با این مسئله لازم است که به زمان گذشته برگردید و از خود بپرسید که چرا وارد این کار شده اید؟ و چه چیزی باعث آن شور و شوق اولیه شده است؟ و چه چیزی باعث این عدم تمرکز شده است؟ و سپس اقدام به حل این مسائل و یا زنده کردن اهداف خود کنید.
ادویه مخصوص خود را اضافه کنید: همه ما راهکار خاصی برای لذت بردن از کار ها داریم ممکن است که معلمی باشیم که به کمک شعر و آواز درس دادن را برای خودمان جذاب میکنیم و یا با کمک استفاده از هایلایتر کتاب خواندن را برای خود جذاب تر می‌کنیم.

انجام فعالیت ورزشی سبک: فعالیت ورزشی باعث کاهش حجم انرژی مازاد ما قبل از انجام فعالیت و افزایش حس خوب در ما می‌شود.
تفریحات سالم: تفریحاتی که باعث ایجاد حس خوب و آرامش در ما شوند.
خواب و استراحت کافی: خواب و استراحت کافی باعث بهبود عملکرد ذهن و افزایش تمرکز می‌شود.
یاداشت برداری افکار مزاحم: در هنگام مطالعه یا انجام یک کار مهم همیشه یک برگه کاغذ کنار خود داشته باشید و افکار مزاحم را یادداشت کنید و سپس آنها را پاره کنید. این کار باعث تخلیه ذهن شما از آن فکر می‌شود.
ذهن خود را بشناسیم: اگر با عملکرد و واقعیت ذهن خود آشنا شویم بهتر آن را می پذیریم و با آن کنار می‌آییم و بابت حواس پرتی ها کمتر خود را اذیت خواهیم کرد.
انجام چند کار همزمان: ذهن انسان نمی تواند بر روی چندین مسئله به صورت همزمان تمرکز داشته باشد در نتیجه چندین کار مانند گوش دادن آهنگ و مطالعه را همزمان انجام ندهید.
روش صحیح مطالعه و یادگیری: مطالعه دارای شیوه های اصولی است که لازم است طبق آنها عمل کنیم.
موسیقی و مطالعه: طبق تحقیقات موسیقی باعث افزایش تمرکز می‌شود اما منظور از موسیقی این نیست که هنگام مطالعه موسقی گوش دهیم بلکه به این معنا است که در زمان های استراحت با تمرکز بر موسیقی های بی‌کلام می‌توانیم تمرکز کلی خود را افزایش دهیم.

تمرکز در کودکان:

یادگیری تمرکز در دوران کودکی بسیار مهم تر و کاربردی تر از یادگیری آن در بزرگسالی است پس اگر به عنوان یک والد علاقه‌مندین که فرزندتان مهارت تمرکز را بیاموزد لازم است که مواردی را رعایت کنید.

کودک را عادت دهید که پشت میز و در اتاق خود مطالعه کند
اجازه ندهید کودک جلوی تلوزیون تکالیف خود را انجام دهد.
برای او الگو باشید و چندین کار را همزمان انجام ندهید.
کودکان را با شیوه های درست مطالعه آشنا کنید و آنها را عادت دهید
برنامه ریزی را به کودکان بیاموزید
رفتار درست کودکان را تشویق کنید.
خواب شب کودکان را تنظیم کنید
عادت مطالعه کودکان را تشویق کنید
آموزش های لازمه را درباره فضای مجازی در اختیار کودکان قرار دهید.
از بازی های ماز، پازل و جورچین برای افزایش تمرکز کودکان استفاده کنید.

مداخلات تخصصی: (تمرکز برای گروه های خاص)

گاهی اوقات مشکلات عدم تمرکز و حواس پرتی به صورتی است که زندگی فرد را دچار اختلال می کند در چنین مواردی نیاز است که به مشاور و متخصص مراجعه کنید تا بتوانید مسئله عدم تمرکز خود را به صورت اصولی حل کنید.

ADHD به عنوان اختلال عدم توانایی تمرکز شناخته می‌شود افرادی که دچار ADHD هستند نیز لازم است که به مشاور مراجعه نمایند.

افرادی که دچار اعتیاد شدید به فضای مجازی هستند یعنی زندگی آنها دچار اختلال شده است باید به مشاور مراجعه کنند تا بتوانند مشکل خود را حل نمایند.

گاهی اوقات مشکل عدم تمرکز حاصل مشکلات جدی در محیط کار و تحصیل است و برای کسب تمرکز لازم است که اول علل ایجاد آن حذف شود برای این موارد هم می توانید به مشاور شغلی، تحصیلی یا مشاور سازمان خود مراجعه کنید تا بتوانید راهکار مناسبی را کشف کنید.

انجام تمرینات ذهن آگاهی، یوگا و مدیتیشن و رسیدن به خود آگاهی تاثیر زیادی در رشد تمرکز در ما دارد.

به طور کلی می توان بیان کرد که تمرکز آموختنی است. تمام راهکار‌های بیان شده نیاز است که به صورت مداوم انجام شوند و انتظار نداشته باشید که با یکبار انجام تمرین ها تمرکز شما به شدت افزایش پیدا کند. فرآیند از دست دادن تمرکز یک فرآیند در طول زمان است پس برای کسب تمرکز نیز نیاز است که زمانی را پشت سر بگذاریم.