تربیت جنسی کودک چیست؟ + راهکار های تربیت جنسی

تربیت جنسی کودکان

تربیت جنسی یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائلی است که در حوزه کودکان حتما باید به آن رسیدگی کرد، اما متاسفانه این موضوع مهجور واقع گشته و زمانی والدین متوجه کوتاهی خود درباره این معقوله می شوند که اتفاقات ناگواری رغم خورده است.

یکی از نتایج ناگواری که غفلت در تربیت جنسی کودک به ارمغان می آورد همان چیزی است که پوران درخشنده به خوبی در فیلم “هیس !دختر ها فریاد نمی زنند” نشان می دهد. یک تجربه بسیار تلخ در کودکی چه فاجعه ای را برای چند خانواده رغم می زند.

بهتر نیست قبل از وقوع چنین اتفاقات ناگواری پیش گیری کنیم؟

در واقع ما می خواهیم با اعمال تربیت جنسی کودک به شکل درست “علاج واقعه پیش از وقوع ” انجام دهیم.

در ابتدا بهتر است بپردازیم به این مسئله که معنا و مفهوم تربیت جنسی چیست.

تعریف

آموزش جنسی به معنی انتقال اطلاعات و شناخت های مربوط به جنس و مراقبت های جنسی به کودکان می باشد. البته تعاریف دیگری نیز وجود دارد که می توان به هر کدام از آنها به صورت مفصل پرداخت ، اما نکته مهم و شایان توجه در تمام آنها این است که در این فرایند تربیتی علاوه بر اینکه کودک را از بعضی از مسائل جنسی آگاه می سازیم باید ابهامات را برای او رفع کنیم و با ارائه راهکار های متناسب با سن، فرهنگ، جنسیت و… آنها را توانا کنیم.

گاهی ممکن است در ظاهر اینگونه به نظر برسد که مسئله تربیت جنسی کودک موضوع نو ظهوری است اما با اندکی دقت می توان به این نتیجه رسید که در نسل های گذشته نیز این تربیت به صورت ناآگاهانه (حتی گاهاً آگاهانه) توسط والدین صورت گرفته است.

قبل از اینکه به ضرورت آموزش و تربیت جنسی بپردازیم بهتر است به این نکته اشاره کنیم که ما در فرایند تربیت جنسی قرار نیست حجم وسیعی از اطلاعات را در اختیار کودک قرار دهیم بلکه هدف ما این است که با حفظ حیا، مسائل جنسی مرتبط با سن و سال کودک را در اختیار او قرار دهیم.

ضرورت تربیت جنسی کودکان (sex education)

میان تربیت جنسی و آموزش مسائل جنسی در هنگام کودکی و بهبود عملکرد مربوط به جنس و رضایت در زندگی زناشویی ارتباط مستقیمی وجود دارد. پس والدین باید بدانند این موضوع چه تاثیر سودمندی در آینده فرزند دلبندشان خواهد داشت.

والدین بهتر است بر این موضوع واقف باشند که عدم تربیت جنسی فرزندانشان در سنین کودکی باعث می شود آنها در هنگام بزرگ سالی با اختلالات و آسیب های مربوط به جنس مواجه باشند.

والدین نگران هستند با صحبت کردن درباره موضوعات جنسی ذهن کودک خود را به سمت این مسائل سوق دهند و آنها را در چنین افکاری غرق کنند. بعضی از والدین هنگامی که بی میلی فرزند خود را می بینند یا از سمت آنها سوالاتی درباره مسائل جنسی دریافت نمی کنند گمان را بر این می گذارند که فرزندشان نسبت به این مسائل رغبتی ندارند. این در حالی است که شاید کودکان به دلیل خجالت و شرم از پرداختن به این مسائل دوری می کنند یا از واکنش والدین خود هراس دارند.

هدف از تربیت جنسی

از مهم‌ترین اهداف آموزش جنسی کودکان می توان به مصون داشتن آنها از خطر سوءاستفاده جنسی اشاره کرد. همچنین با ارائه آگاهی های جنسی به کودکان می توان توانایی آنها را در زمینه حفظ بهداشت فردی بالا برد.

تربیت جنسی کودک یکی از ملزومات عزت نفس بالا آنهاست.

از چه زمانی تربیت جنسی را آغاز کنیم؟

در واقع بهترین زمان برای ارائه اطلاعات جنسی به کودکان و اعمال تربیت جنسی بر آنها زمانی است که آنها فرایند پرسیدن سوالات مربوط به جنس را آغاز می کنند. از آنجایی که کنجکاوی کودکان درباره جسم و جنس از سنین 3 تا 5 سالگی آغاز می شود ما نیز می توانیم تربیت جنسی را از این سن آغاز کنیم.

هنگام گفت‌‌وگو و آموزش کودکانتان در موضوع جنسی به نکات زیر توجه داشته باشید:

پدر و مادر باید به عنوان آموزگار تربیت جنسی حاضر شوند.
هنگام آموزش بهتر است والد هم جنس وارد عمل شود. هر چند به دلیل احساس نزدیکی بیشتری که مادران نسبت به فرزند خود به ویژه در این مسائل دارند (این احساس نزدیکی متقابل است) این وظیفه بیشتر بر عهده آنان قرار دارد.
درباره موضوعات جنسی با فرزندتان به تنهایی صحبت کنید. حتی اگر دو فرزند هم جنس دارید، هیچگاه آن ها را با هم آموزش ندهید چرا که ممکن است حریم ها از هم گسیخته شود و رفتار های نامناسب جنسی از سمت فرزندانتان در قِبَل یکدیگر بروز کند.
هنگام آموزش حفظ حیا از سمت والدین نیز باید اعمال شود تا حریم والد فرزندی از بین نرود اما نباید این کار مانع آموزش شود.
اگر فرزندتان با پرسش هایش شما را غافلگیر کرد و شما علم پاسخ به آن ها را نداشتید با به کارگیری ترفند از پاسخ دادن شانه خالی کنید اما حتما در اولین فرصت با دانسته کافی به سوال او پاسخ دهید.
اگر در زمان های گذشته به کودک اطلاعات غلط داده اید که مربوط به مسائل جنسی بوده است به اشتباهتان اقرار کنید و آن را اصلاح کنید.
تمام اطلاعات را به صورت یکجا در اختیار فرزندتان قرار ندهید، بلکه آموزش جنسی را همچون یک فرایند در طی مقاطع و زمان های مختلف پیاده کنید. دوباره تکرار می کنیم آگاهی های جنسی که به فرزندتان می دهید حتما باید متناسب سن او باشد.
برای آموزش کودکان بهترین زمان ها و موقعیت ها را انتخاب کنید. این موقعیت ها ممکن است توسط خود شما به وجود بیاید (مثلا انیمیشنی با این مضمون برایشان پخش کنید و بعد از آن صحبت و توضیحات خود را شروع کنید) یا ممکن است شرایط خود به خود ایجاد شود(مثلا در مطب پزشک بعد از معاینه).
در نظر داشته باشید سلامت جنسی کودکان بخش مهمی از عزت نفس آنها را شامل می شود. همچنین بر جنبه های مختلف زندگی او چه ابعاد فردی و چه ابعاد اجتماعی تاثیر به سزایی دارد. پس غفلت شما والدین عزیز آسیب های جبران ناپذیری در آینده کودک دلبندتان ایجاد می کند!

راهکار های تربیت جنسی

نام گذاری کردن

نام گذاری یکی از فعالیت هایی است که اغلب والدین همچون سرگرمی به آن نگاه می کنند اما گاها غفلت هایی در این موضوع صورت می گیرد که ممکن است آسیب زا باشد.

هنگام انتخاب اسم توجه داشته باشید اسم تنها مختص جنس کودک باشد و سعی کنید از نام های مشترک بین دو جنس استفاده نکنید.

این نکته را مورد ملاحظه قرار دهید که در موضوع روانشناسی کودک، اسم اهمیت زیادی دارد چرا که با عزت نفس کودک دارای رابطه مستقیم می باشد.

جدا کردن اتاق خواب کودک

جدا کردن اتاق کودک

با اینکه جدا کردن کودک از والدین بیشتر به خصیصه های اخلاقی و شرایط کودک وابسته است و می توان گفت منحصر به فرد است اما بهتر است به صورت یک فرایند پیگیری شود، وکم کم بعد از شیر گرفتن کودک (تقریبا 2 سالگی) آغاز شود.

چند نکته در رابطه با جدا کردن اتاق کودک:

در طی فرایند جدا کردن اتاق در هر حال اجازه ندهید کودک به اتاق شما بازگردد بلکه در صورت نیاز شما پیش او بروید و در اتاقش بمانید.
هنگام خواب والدین بهتر است در اتاق خود را قفل کنند تا راه برگشت برای کودک مسدود شود. البته هر شب این قفل کردن تکرار نشود چرا که موجب برانگیختن کنجکاوی کودک می شود.
تلاش کنید کودک را از نوازش و محبت سیراب کنید تا دلیلی برای بازگشت کنار شما نداشته باشد. هچنین بهتر است برای کودکان پیش از دبستان قبل از خواب داستان بخوانید.

آموزش بخش های خصوصی بدن

به کودکانتان آموزش دهید همه انسان ها در بدن خود اعضای خصوصی دارند و این اعضا کدام اندام ها را شامل می شود.

همچنین باید به آنها متذکر شوید که نباید این اندام ها را به دیگران نشان دهند یا اگر اعضای خصوصی بدن دیگران در معرض دید آنها قرار گرفت نباید نگاه کنند. علاوه بر نگاه کردن لمس کردن را نیز برای آنها غدقن کنید. برای آموزش نقاط خصوصی می توانید از کتاب های مخصوص یا بازی استفاده کنید.

علاوه بر آموزش اندام های خصوصی بدن ، تماس های مناسب و نا مناسب را نیز به فرزندانتان آموزش دهید. با این روش کودکان می آموزند در برابر هر کدام از آن ها چه واکنش هایی نشان دهند و از خود در برابر سوءاستفاده های جنسی محافظت کنند.

برای مثال برای آنها تشریح کنید اعمالی چون بغل کردن، نوازش کردن مو، معاینه یا لمس توسط پزشک جزوی از لمس های خوب محسوب می شوند. از طرف دیگر نوازش یا دست زدن به ناحیه تناسلی، نوازش بیش از اندازه پشت کمر و… جزو لمس های بد می باشد و کودکانتان را در برابر آن ها هشیار کنید.

حفظ حریم خصوصی کودک

حفظ حریم خصوصی کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و همانطور که ما به عنوان والدین از آنها انتظار داریم به حریم خصوصی ما احترام بگذارد خود ما نیز باید احترام به حریم خصوصی فرزندمان را یاد بگیریم و انجام دهیم.

حفظ حریم خصوصی کودک باید از بدو تولد انجام شود. در 3 الی 4 سالگی کودک به صورت آگاهانه موضوع حریم خصوصی را درک کند و حداقل در 5 سالگی به صورت کامل حریم خصوصی خود و دیگران را بداند و در حفظ آن ها کوشا باشد.

شاید برای والدین سوال پیش بیاید چگونه از بدو تولد حریم خصوصی کودک باید حفظ شود؟

یکی از مسائل مهم تعویض پوشک کودک است. ترجیحاً هیچکس به جز والدین نباید پوشک کودک را تعویض کند یا اینکه این تعویض نباید در حضور دیگران انجام شود بلکه بهتر است مادر شلوغی را ترک کرده و در اتاقی تنها این کار را انجام دهد.

بعد از 3 سالگی کار های شخصی کودک مثل حمام رفتن توسط والد همجنس خودش صورت بگیرد. البته بهتر است به او یاد دهید تا هر چه سریع بتواند این کار ها را خودش انجام دهد و نیاز به شما نداشته باشد.

اگر کودک اتاق مجزا دارد مسولیت اتاقش را به خود او محول کنید. مثلا نظافت اتاق را به خودش بسپارید. با این کار فرزندتان توانایی مراقبت از حریم خود را بدست می آورد. به فرزندتان آموزش دهید که اجازه ندهد افراد غریبه او را لمس کنند زیرا این عمل تجاوز به حریم شخصی آنها است.

برای کودکانتان حلقه محبت طراحی کنید. در این روش شما چند حلقه برای فرزندتان طراحی می کنید که در راس آنها خودش را قرار دهید.

در حلقه اول و نزدیک تر به مرکز (کودک) عموما خود، همسر و گاها مادر بزرگ کودک را قرار دهید و به همین شکل آشنایان خود و تمام کسانی که کودکتان با آنها معاشرت دارد را در حلقه های مختلف جای دهید.

نکته اصلی در جای گذاری افراد این است که هر چه فرد بیشتر در خاطر شما یا کودکتان اعتماد بیشتری کسب کرده باشد می تواند در حلقه های نزدیک تر قرار بگیرد.

حالا برای فرزندتان توضیح دهید هر کدام از آنها تا چه میزان می توانند به او نزدیک باشند و کودک آنها را محرم خود بداند و در مقابل رفتار ها و لمس ها یا حتی نوازش هایی که از جانب آنها دریافت می کند چه رفتاری یا واکنشی داشته باشد.

مثلا تنها کسانی که در حلقه اول قرار دارند (که شامل والدین و گاها مادر بزرگ می باشد) می توانند در صورت لزوم اندام های خصوصی کودک را لمس کنند و آنها را ببیند و هیچ کس دیگر نباید چنین اجازه ای داشته باشد.

بازی های جنسی کودکان

هنگامی که کودکان دنیای بیرون از خود را کشف می کنند، از تفاوت های بین جنسی آگاهی پیدا می کنند. مثلا هنگام بازی دختر ها نمی توانند افسر پلیس شوند و پسر ها از بچه ها مراقبت نمی کنند. علاوه بر این، نسبت به اعضای خصوصی بدن جنس مخالف خود بسیار کنجکاو می شوند به همین دلیل در بازی ها سعی می کنند به یکدیگر نزدیک شوند تا بدن دیگری را کشف کنند. این نزدیکی می تواند به همجنس یا جنس مخالف باشد. از آنجایی که کودکان پزشک را هنگام معاینه مشاهده کرده اند و بر این موضوع آگاهی دارند که پزشک می تواند برای معاینه به اندام های مختلف آنها دسترسی داشته باشند پس در این دوره که تقریبا سنین بالای 3 را شامل می شود علاقه دارند این بازی را انجام دهند تا حس کنجکاوی خود را ارضاء کنند.

برای محافظت از کودکان و تربیت جنسی در هنگام بازی بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

کودکان در اتاق در بسته یا محیطی دور از چشم والدین بازی نکنند.
اگر آنها با افراد بزرگ تر از خودشان بازی می کنند حتما بر بازی آنها نظارت داشته باشید.
اگر فرزندانتان در هنگام بازی از حد خود فراتر رفتند و کنجکاوی های خود را در عمل نشان دادند، مثلا در برابر یکدیگر نیمه برهنه یا کاملا برهنه شدند، شما به عنوان والدین عصبانیت خود را کنترل کنید و از تنبیه و سرزنش شدید کودک صرفه نظر کنید. آرامش خود را حفظ کرده و برای آنها شرح دهید که حق ندارد به حریم شخصی دیگران که شامل اندام های خصوصی آنها می شود تعرض داشته باشند.

رفتار و واکنش شما در برابر سوالات و حتی رفتار های نادرست جنسی فرزندتان تا حد زیادی در آینده و آموزش جنسی او تاثیر دارد. پس مراقب رفتار خود باشید و هیجانات خود را کنترل کنید.

چند توصیه:

به منظر تامین امنیت بیشتر کودک در شرایط مختلف و حفظ آرامش خاطر والدین بهتر است کودک از آنها دور نباشد یا زمانی که آنها غایب هستند با کسی که مورد اعتماد آنها است (مراقب جانشین) همراه باشد.
بدن کودک متعلق به اوست، پس به او آموزش دهید هر نوازش یا رفتاری را که در قِبَل خود احساس کرد و موجب رنجش یا آزار وی شد گزارش دهد و در برابر انجام دهندگان این رفتار ها مقاومت کند.
شما به عنوان والدین موظف هستید به گونه ای با کودک خود رفتار کنید که او همواره به شما اعتماد داشته باشد و احساس راحتی کند، تا زمانی که مورد تعرض یا آزار قرار گرفت سریعا به شما اطلاع دهد.
برخلاف اعتقاد عامه، تعرض و آزار جنسی در پسر ها بیشتر از دختران صورت می گیرد. مهم ترین دلیل این اتفاق شاید این موضوع باشدکه والدین در تربیت جنسی فرزندان پسر خود کوتاهی بیشتری دارند و همین امر سبب می شود آنها در معرض آسیب بیشتری قرار بگیرند. پس پسران خود را فراموش نکنید.
بر محتوایی که برای فرزند خود تدارک می بینید، در قالب فیلم، انیمیشن، بازی و … توجه فراوانی داشته باشید. گاه یک غفلت کوتاه ممکن است یک عمر پشیمانی برای شما به ارمغان بیاورد. حتی به والدین توصیه می شود گاهاً تربیت جنسی خود را در قالب این محتوا ها ارائه دهند.

Sex Education 2 تربیت جنسی کودک چیست؟ + راهکار های تربیت جنسی — بازی کودکان با همسالان خود را زیر نظر داشته باشید.

سخن آخر

ما همیشه نمی توانیم مراقب کودکان خود باشیم اما می توانیم آن ها را افرادی قوی و آگاه تربیت کنیم و در مسیر رسیدن به امنیت و رشد اجتماعی کامل همراه آنها باشیم.

تلاش کنید تا فرزندان آگاه و با اراده تربیت کنید چرا که این قدرت آگاهی و اراده از آنها در برابر سو استفاده ها مراقبت می کند. به کودکانتان آموزش دهید بتوانند رفتار ها و نگاه های خوشایند و ناخوشایند را احساس کنند و میان آنها تفاوت قائل شوند. این احساس به آنها کمک می کند تا بتوانند قدرت “نه” گفتن را بیاموزند و از خود مراقبت کنند. مهم ترین داشته هر کودک عزت نفس اوست، پس با تربیت جنسی درست در حفظ عزت نفس کودکتان به او کمک کنید.